تاریخچه ورزش بیلیارد در ایران

بازی بیلیارد در محیطی سرپوشیده و بر روی یک میز مستطیلی شکل که با پارچه‌ای سبز رنگ پوشیده شده است به همراه گوی‌هایی با رنگ‌های مختلف و یک چوب که با آن به توپ‌ها ضربه می‌زنند انجام می‌شود. تاریخ دقیقی از اختراع این بازی در دست نیست. اما بر طبق تحقیقات و گزارش‌ها در قرن ۱۶ میلادی و در فرانسه نوعی بازی شبیه به بیلیارد رواج داشته است.

بازی بیلیارد توسط روس و انگلیسی‌ها به ایران وارد شد. تا پیش از سال ۱۳۴۲ بیلیارد تنها توسط افراد به خصوصی مانند بازنشستگان ارتش، هنرمندان و نظامیان انجام می‌گرفت. از آن سال به بعد این بازی در مکان‌های عمومی مختلف مانند کلوپ‌های ورزشی راه پیدا کرده و به عمومیت رسید. در سال ۱۳۸۰ با تاسیس فدراسیون بولینگ و بیلیارد جمهوری اسلامی، بازی بیلیارد به صورت همگانی درآمده و به رسمیت رسید.

قوانین بازی بیلیارد

قوانین حاکم بر بازی بیلیارد از حدود سال 1770 تا 1920 همان قوانین حاکم بر بازی بیلیارد در انگلستان بود. این بازی بر روی یک میز بزرگ به شکل مستطیل با سه توپ و شش حفره انجام می‌شد.

در قرن 18 اندازه استاندارد میزها دو به یک، یعنی طول دو متر و عرض یک متر بود. قبل از این ابعاد استانداردی برای ساختن میز وجود نداشت. اصول بازی بیلیارد انگلیسی به واسطه بازی اسنوکر که یک بازی پیچیده، رنگارنگ و مرکب از جنبه‌های دفاعی و تهاجمی بود. ادامه پیدا کرد با این تفاوت که در بازی اسنوکر از 22 توپ و در بازی بیلیارد انگلیسی از 3 توپ استفاده می‌شد.

اشتیاقی که انگلیسی‌ها به بازی اسنوکر داشتند همانند اشتیاق آمریکایی‌ها به بازی بیسبال بود. به خاطر این اشتیاق، شما می‌توانید هر روز شاهد رقابتی در بازی اسنوکر در انگلیس باشید.

آمریکایی‌ها سال‌هاست در این رشته فعال هستند. اینکه چطور بازی بیلیارد به آمریکا آورده شده کاملا مشخص نیست. روایت‌ها نشان می‌دهد که این بازی در سال 1580 توسط یک شخص اسپانیایی به خیابان آگوستین آورده شده است. تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که در سال 1580 هیچ اثری از این بازی وجود نداشته و بیشتر احتمال می‌رود که این بازی توسط مهاجران انگلیسی و هندی به آمریکا وارد شده باشد.

در سال 1700 تعدادی از قفسه سازان آمریکایی تصمیم گرفتند میزهایی هر چند کوچک برای بازی بیلیارد بسازند. با وجود این بازی بیلیارد در سرتاسر کشورهای مستعمره گسترش پیدا کرد. مشهورترین آنها بسفورد، مکانی در نیویورک بود که به دلالان سهام اختصاص داده شده بود.

بازی بیلیارد آمریکایی تا سال 1870 همان بازی بیلیارد 4 توپه بود که معمولاً بر روی یک میز بزرگ 11 یا 12 فوتی با چهار حفره و چهار توپ که 2 توپ آن سفید و 2 توپ دیگر قرمز بودند انجام می‌شد.

پوشش میز بیلیارد

روزگاری پارچه بیلیارد به طور معمول از جنس نمد بود. اما امروزه این پوشش از جنس پشم شیشه یا پشم معمولی و یا مخلوط (پشم و نایلون) است. اگرچه می‌توانید میز خود را در هر رنگی که می‌خواهید خریداری کنید. اما باید رنگی را انتخاب کنید که چشم را نزند. رنگ قرمز، ارغوانی و امثال اینها ممکن است در یک نگاه زیبا به نظر برسند. اما خستگی چشم خیلی زود حادث می‌شود.

توپ بیلیارد

زمانی توپ‌ها می‌بایست از عاج، ترکیبات دیگر و خاک رس ساخته می‌شدند. اما امروزه جایگزین‌های پایدارتری دارند. توپ های آسیایی از رزین‌های پلی استری ساخته می‌شوند و این باعث می‌شود که برای تولید ارزان‌تر باشند.

تجهیزات

یک ضربه با کمک رست (چوبی که در دست چپ بازیکن قرار دارد و به عنوان تکیه گاه چوب اصلی از آن استفاده می‌شود)

گچ:

به نوک (تیپ) چوب بیلیارد زده می‌شود تا تماس مناسبی بین چوب و توپ سفید برقرار شود.

تیپ:

بر روی نوک چوب بیلیارد نصب می‌شود تا هم آسیب به چوب نرسد و هم امکان ضربات مختلف و چرخشی را میسر کند. جنس و متریال آن از مواد فشرده و چرم است.

چوب:

از جنس چوب درخت ون (زبان گنجشک) و چوب درخت افرا یا فایبرگلاس بوده و از سر آن برای ضربه زدن به توپ سفید (کیوبال) استفاده می‌شود.

رست:

از نظر ظاهری مانند چوب عادی با سر X مانند است و هنگامی استفاده می‌شود که توپ سفید در دسترس نباشد.

مثلث:

برای چیدن توپ های قرمز در شروع بازی از آن استفاده می‌شود.

رست و چوب بلند:

برای زدن توپ سفید هنگامی که توسط چوب و رست عادی قابل دسترسی نباشد استفاده می‌شود.

اکستنشن:

یا همان ته چوب که جدیداً به جای چوب بلند استفاده می‌شود.

مگنت:

وسیله‌ای است که برای نگهداری گچ از آن در حین بازی استفاده می‌شود.

نام حفره‌های میز بیلیارد

میز بیلیارد شامل ۶ کیسه یا حفره است که Corner Pockets، Liner Pockets و Pocket Points اسامی حفره‌های گوشه میز و Side Pocket نام حفره‌های طرفین میز هستند.

اصطلاحات رایج در بیلیارد

شما باید اصطلاحاتی که در این بازی به کار می‌رود را به خاطر بسپارید. زیرا این اصطلاحات در طول بازی زیاد به کار می‌روند.

پیتوک: (Cue Ball)

یک توپ سفید بدون شماره است که شما در بازی فقط حق ضربه زدن به این توپ را دارید.

توپ هدف: (Object Ball)

اولین توپی که در طول بازی، پیتوک به آن ضربه می‌زند.

ضربه شروع: (Break)

ضربه‌ای است که در ابتدای بازی زده می‌شود. وقتی بازی شروع می‌شود بازیکنی که از قبل تعیین شده به وسیله پیتوک اولین ضربه بازی را به سوی توپ‌های مرتب شده می‌زند و به این ترتیب بازی شروع می‌شود. به این عمل Break می‌گویند.

Pocketing a ball:

وقتی یک توپ داخل پاکت برود به این عمل Sinking نیز گفته می‌شود.

Scratch:

هنگامی که شما هرگز نمی‌توانید پیتوک یا توپ طرف مخالف را در پاکت کنید. در غیر اینصورت شما Scratch می‌گیرید و جریمه می‌شوید.

Frozen:

وقتی که توپ هدف به توپ دیگری یا به دیواره میز چسبیده باشد. ضربه زدن به این توپ مقداری دشوار است.

Position Play:

موقعیت بازی، سرعت لازم برای ضربه زدن، چرخش لازم و استراتژی بازی (به کدام توپ و از کجا ضربه بزنیم که بهترین موقعیت را برای ما فراهم کند)

Banking a shot:

زمانی که شما به پیتوک ضربه بزنید و پیتوک شما به توپ هدف و توپ هدف به دیواره میز برخورد کند و داخل یکی از پاکت‌ها برود. به این معناست که شما یا خیلی خوب بازی می‌کنید و یا خیلی خوش شانس هستید.

Combination:

این در زمانی صورت می‌گیرد که ما به پیتوک ضربه بزنیم و پیتوک به یکی از توپ‌های خودمان و آن توپ به توپ هدف ضربه بزند و آن را هدایت کند.